Հետազոտական աշխատանք՝
Իրավագիտության բովանդակությունը հանրակրթական դպրոցում
Պե՞տք է արդյոք հանրակրթական դպրոցներում ուսուցանել իրավագիտություն, ի՞նչ է այն տալու սովորողին և դրա բացասական ու դրական կողմերը։ Հասկանալու համար՝ հարկավոր է ուսուցանել իրավագիտուտություն հանրակարթական դպրոցներում, նախ և առաջ պետք է հասկանալ, թե ի՞նչ է իրենից ներկայացնում իրավագիտությունը։
Իրավագիտությունը դա գիտություն է իրավունքի մասին։ Իրավաբանները զբաղվում են իրավունքի բնույթի և զարգացման համակարգված պարզաբանմամբ, բացահայտում են այն սկզբունքները, որոնց վրա հիմնված է կամ պետք է հիմնված լինի իրավունքը՝ ներառյալ դրա կապը այլ հաստատությունների և գործելակերպերի, օրինակ՝ բարոյականության հետ, ինչպես նաև բացահայտում են դրա ներքին գործելակերպը։ Այսինքն՝ իրավագիտության շնորհիվ մենք կարողանում ենք բացահայտել պետության և իրավունքի էությունը, որը ձևավորվում է հասարակական օբյեկտիվ օրենքների ճանաչման, հասարակական գործունեության պահանջների, պետության և իրավունքի խնդիրների բնույթին ու մակարդակին համապատասխան։
Առարկայի նպատակները՝
- Անձնային զարգացում՝ ուղղված իրավական գիտակցության և իրավական մշակույթի ձևավորմանը, սոցիալական և իրավական գործունեություն, ներքին համոզմունք նորմերին համապատասխանելու անհրաժեշտության մեջ իրեն որպես հասարակության լիարժեք անդամ ճանաչելու իրավունք՝ օրենքով երաշխավորված իրավունքներ և ազատություններ։
- Քաղաքացիական պատասխանատվության և ինքնագնահատականի կրթություն. կարգապահություն, հարգանք այլ անձի իրավունքների և ազատությունների նկատմամբ, ժողովրդավարական իրավական հաստատություններ, օրենք և կարգուկանոն։
- Իրավունքի հիմնարար սկզբունքների, նորմերի և ինստիտուտների, իրավական հնարավորությունների մասին գիտելիքների յուրացում, քաղաքացիական պաշտոնի օրինական իրականացում։
- Ձեռք բերված գիտելիքներն ու մեթոդները կիրառելու համար անհրաժեշտ հմտությունների յուրացում, գործողություններ ուղղված անհատի իրավունքների և օրինական շահերի իրացմանն ու պաշտպանությանը. Խթանելով հասարակության մեջ օրենքի և կարգի պահպանում․ սոցիալական և իրավական ոլորտում գործնական խնդիրների լուծում և նաև կրթական առաջադրանքներ ուսումնական գործընթացում։
- Անկախ իրավական որոշումներ կայացնելու կարողության և պատրաստակամության ձևավորում, օրենքով կարգավորվող հարաբերությունների ոլորտում գիտակցված և պատասխանատու գործողությություններ։
Բայց արդյոք հարկավոր է այդ ամենը ուսուցանել հանրակրթական դպրոցներում։ Իրավունքը իրականում որպես գիտություն, առարկա, երևույթ, շատ կարևոր է և պետք է՝ ամեն մարդ իմանա իրավունքները։ Բնականաբար այս առարկան ունի իր դրական կողմերը, այն է, որ մարդկանց դեռահաս տարիքից սովորեցնում են և ներկայացնում իրենց իրավունքները, որպեսզի լինի ավելի գրագետ և այդ ամենի բացակայության պատճառով ապագայում չհայտնվեն խնդիրների մեջ և չկարողանան պաշտպանել իրենց իրավունքները։ Բայց մեր հանրակրթական դպրոցներում, այն ինչ տրվում է, իրականում այդքան էլ սովորողի մոտ ցանկություն չի առաջացնում սովորելու և ուսումնասիրելու։ Դասագրքային ուսուցումը՝ իր հստակ գրված օրենքներով, իրավունքներով և սահմանափակ բացատրությամբ սովորողի մոտ երբեք ցանկություն չի առաջացնի հետաքրքրվելու և հետազոտելու։
Այսինքն ստացվում է, որ ուսուցանվում է շատ կարևոր առարկա, բայց սխալ և չաշխատող մոտեցմամբ, որը երբեք ընթացք և արդյունք չի տա։ Ստացվում է՝ ապարդյուն է այս առարկայի ուսուցումը հանրակրթական դասարանններում։
Իրականում իրավագիտությունը բավականին բարդ, ծանր և ոչ միշտ բոլորին հետաքրքրող առարկա է, որովհետև հետազոտում է օրենքներ, իրավունքներ, դատեր, տերմիններ և այլն, ինչը բավականին ձանձրացնող է, եթե ինքդ հետաքրքրված չես լինում իրավագիտությամբ։ Իմ կարծիքով այստեղ կա ընդամենը երեք լուծում այս խնդրի հետ կապված։
- Հանել այս առարկան հանրակրթական դպրոցների ուսումնական պլաններից,
- ուսումնասիրեն և սովորեն միայն այն սովորողները ովքեր կընտրեն այս առարկան և հետաքրքրված կլինեն,
- փոխել դասապրոցեսի մոտեցումը և վարել այլ կերպ։
Նշված տարբերակներում նույնպես կան բացասական և դրական կողմեր։ Առաջին կետը դրական կողմը նա է, որ դասապրոցեսզի ճիշտ մոտեցման բացակայության պատճառով, դա կլինի լավագույն որոշումը, քան վարել նույն սխալ մոտեցմամբ և անիմաստ ժամանակ ծախսել այս առարկայի վրա, իսկ բացասական կողմը դա այն է, որ ստացվում է սովորողները չեն ուսուցանի շատ կարևոր առարկա, որը իր մեջ ներառում է հենց իրենց իրավունքները և ապագայում խնդիրներ կունենան այդ գիտելիքի բացակայության պատճառով։ Երկրորդ կետին ավելի շատ եմ ես հակված, որովհետև, նախ և առաջ ոչ ոք չի ստիպի այն երեխաներին սովորել այս առարկան, ում չի հետաքրքրում այն, իսկ երկրորդը դասապրոցեսը ավելի արդյունավետ կլինի այն սովորողների հետ, ովքեր հետաքրքրված են և ցանկանում են սովորել այս առարկան, իսկ բացասական կողմը կայանում է նրանում, որ նորից այն սովորողները, ովքեր չեն ընտրել այս առարկան, չեն կարողանա տիրապետել իրենց իրավունքներին և գիտելիքի պակաս կլինի։ Եվ վերջապես երրորդ կետը դասապրոցեսի մոտեցման փոփոխություն, որը կարծում եմ շատ ճիշտ և արդյունավետ որոշ կլինի, բայց նաև և առաջ պետք է ունենալ այդ այլընտրանքը և որպեսզի այն լինի աշխատող։
Օրինակ՝ կարելի է սովորական դասագրքային դասերը, փոխարինել խաղարկային դատարանների։ Սա ես իմ օրինակից եմ բերում, 9-րդ դասարանում, երբ մենք անցնում էինք իրավունք առարկան, այն իրականանում էր, ոչ թե դասագրքային և առաջադրանքների տեսքով, այլ խաղարկային դատարանի շնորհիվ։ Ինչ է իրենից դա նարկայացնում։ Նախ ուսւոցիչը պետք է մինչև խաղարկային դատարանը բացատրի և ներկայացնի թեման, որի շուրջ լինելու է խաղարկային դատարանը։ Հաջորդ դասին, երբ դասը արդեն բացատրված կլինի, քննարկում եղած կլինի և սովորողները ընկալած կլինեն հետևալ թեման, կարելի է արդեն մտածել խաղարկային դատարանի մասին։ Պետք է ընտրել նախ թեման, կամ այն իրավունքը և ոլորտը, ինչի շնրհիվ ցանկանում եք վարել դատարանը, հետո որոշել՝ ամեն սովորող ինչ դեր պետք է տանի, մտածել իրավիճակը, պատմություն հորինել։ Հետո ամեն կողմ՝ որպես տնային աշխատանք, հետազոտի և ուսումնասիրի հակառակորդ կողմի նյութերը, պատմությունը, ելույթը, որպեսզի պատրաստվի հաջորդ դատին։ Եվ այդպես շարունակ, մինչև դատը չիրականանա և այդ ընթացքում ուսուցիչը կարող է ճիշտ խորհուրդներ տալ, սխալվելու դեպքում բացատրել, թե ինչպես է այս իրավիճակում ճիշտ վարվել և այլն։ Եվ այդ մոտեցման շնորհիվ դու կսովորես քո իրավունքները, այդ պրոցեսզը, հետազոտությունները և ընթացքը քեզ հաճույք կպատճառի և դասը հետաքրքրիր կանցնի։
Սա իմ տարբերակն էր, բայց կարելի է նաև կարծիք հարցնել սովորողներից և դրա շնորհիվ մտածել այնպիսի նախագիծ, որը իրենց կհետաքրքրի։
Աղբյուրներ՝
Գոհար Արղության 