Թեման՝ Արցախյան հակամարտության պատմական արմատները
Արցախի նախարարական տան նախահայրը եղել է Առան։ V-VI դարերում Արցախը մտնում էր պարսկահպատական Աղվանից մարզպանության մեջ։ IX դարի վերջերին Արցախի իշխանական տան ճյուղերը Բագրտունյաց թագավորության ենթարկությամբ ստեղծեցին երկու փոքրիկ թագավորություն՝ Դիզակում և Խաչենում։ X դարից սկսած Արցախի անունը կորցնում է իր վարչաքաղքական նշանակությունը և գործածվում որպես աշխարհագրական հասկացություն։
Ռուսական կայսրության փլուզումից հետո 1918 թ․ մայիսին, Անդրկովկասում ստեղծված երեք անկախ պետությունների՝ Վրաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանային վեճեր բռնկվեցին։ Արցախի բնակչությունը իրեն համարեց Հայաստանի Հանրապետության բաղկացուցիչ մաս։ Ադրբեջանը փորձեց զենքի ուժող Արցախը ենթարկել իրեն։ Հակամարտությունը հայտնվեց միջազգային հարաբերությունների ոլորդում և դարձավ Ազգերի լիգայի քննարկամ նյութ։ Ազգերի լիգան Լեռնային Ղարաբաղը հայտարարեց վիճելի տարածք, որի հարցը պետք է լուծեր հատուկ ստեղծվելիք հանձնաժողովը։
1920թ. օգոստոսին Խորհրդային Ռուսաստանի և Հայաստանի Հանրապետության միջև կնքված համաձայնագրով, ռուսական զորքերը ժամանակավորապես տեղակայվեցին Լեռնային Ղարաբաղում: Ադրբեջանական ԽՍՀ Ազգային խորհուրդը` հիմք ընդունելով Ադրբեջանի Հեղկոմի և Ադրբեջանական ԽՍՀ և Հայկական ԽՍՀ կառավարությունների միջև կնքված համաձայնագիրը, 1921թ. հունիսի 12-ի հռչակագրով Լեռնային Ղարաբաղը հռչակում է Հայկական ԽՍՀ անբաժանանելի մաս: Այսպիսով տեղի ունեցավ Լեռնային Ղարաբաղի Հայաստանին միացման իրավական ամրագրումը: Միջազգային իրավունքի և նորմերի համատեքստում, կոմունիստական վարչակարգի ընթացքում սա եղավ վերջին օրինական ակտը Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ:
1923թ. հուլիսի 7-ին, Ադրբեջանական ԽՍՀ Կենտրոնական գործադիր հեղափոխական կոմիտեի որոշմամբ կազմավորվեց Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզը` Ադրբեջանական ԽՍՀ կազմում, որով, ըստ էության, ոչ թե լուծվեց, այլ ժամանակավորապես սառեցվեց ղարաբաղյան հիմնախնդիրը: Ավելին, ամեն ինչ արվեց, որպեսզի Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզն ընդհանուր սահման չունենա Հայաստանի հետ: Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ Ադրբեջանի խտրականությունն իր ազդեցությունն ունեցավ նաև Ղարաբաղի բնակչության վրա և դարձավ վերջինիս գաղթի հիմնական պատճառը: ԽՍՀՄ կենտրոնական իշխանություններին ուղղված բազմաթիվ դիմումներ են հղվել, որոնք անտեսվել են կամ մերժվել, պատճառ դառնալով նախաձեռնողների հանդեպ կիրառվող հալածանքների: