- Հետազոտական աշխատանքների թեմաները` «Դասական դարաշրջանի հունական դիցարանը», «Դասական դարաշրջանի հունական արվեստը», «Օլիմպիական խաղեր», «Ալեքսանդր Մակեդոնացին որպես պատմություն կերտող անհատ», «Հելլենիստական աշխարհ. միասնական էություն և առանձնահատկություններ», «Հայոց պատմության 500 տարվա` մ.թ.ա.VII-II դարեր, նշանավոր անհատները», «Հայաստանն ըստ Քսենոփոնի», «Մակեդոնական աշխարհակալությունը և չնվաճված Հայաստանը»;
Օլիմպիական խաղեր
Օլիմպիական խաղեր, խոշորագույն միջազգային սպորտային մրցաշար, որ անց է կացվում յուրաքանչյուր չորս տարին մեկ։ Օլիմպիական խաղերը Հին Հունաստանի հնագույն և առավել տարածված համահունական տոնախմբություններ և մրցություններ էին, որոնք տեղի են ունեցել ամառային արևադարձից, հունիսի 22-ից հետո, առաջին լիալուսնի ժամանակ, Օլիմպոսում, ի պատիվ Զևս աստծո: Հին օլիմպիական առաջին խաղերը տեղի են ունեցել մ.թ.ա. 776 թվականին, իսկ վերջինը՝ մ.թ. 393 թվականին: Օլիմպիական խաղերը սկիզբ են առել Հին Հունաստանում, սակայն 4-րդ դարում արգելվել են։ Ֆրանսիացի բարոն Պիեռ դե Կուբերտենի ջանքերով դրանք 19-րդ դարում «վերածնվել» են։ Մինչև մ.թ.ա. 472 թ.-ին խաղերն ավարտվել են մեկ օրում: Սկսած 78-րդ օլիմպիական խաղերից, մ.թ.ա. 468թ.-ին խաղերը տևել են հինգ օր. առաջին և վերջին օրերը նվիրվել են հանդիսավոր արարողություններին, մյուս օրերը՝ տղամարդկանց և պատանիների մրցությանը: Սկզբում խաղերին մասնակցել են միայն ազատածին հույները, որոնք ներկայացրել են հունական առանձին պոլիսներ, ավելի ուշ՝ հռոմեացիներ և այլազգիներ: Կանանց մասնակցությունը կամ ներկայությունը օլիմպիական խաղերին արգելվել է մահապատժի սպառնալիքով: Օլիմպիական առաջին խաղերի մասնակիցները մրցել են միայն 192, 27 մ վազքատարածությունում: Մ.թ.ա. 4-րդ դ. օլիմպիական խաղերի ծրագրում եղել են ձիակառքի մրցումներ, հնգամարտ (վազք, սկավառակի և նիզակի նետում, հեռացատկ, ըմբշամարտ, բռնցքամարտ ): Հնագույն ժամանակների օլիմպիական խաղերը քրիստոնեության ընդունումից հետո դադարեցվել են հռոմեական կայսեր՝ Թեոդոս 1-ի հրովարտակով, մ.թ. 394թ.-ին: Վերջին օլիմպիական խաղերի հաղթող է եղել Արշակունի թագավորը:
Օլիմպիական խաղերը վերսկսվել են 1896թ.–ից: Առաջինը չեմպիոն է հռչակվել ամերիկացի եռացատկորդ Կոննոլին (Աթենք, 1896), կանանցից՝ անգլուհի Շ. Կուպերը (Փարիզ, 1900, թենիս):
1908 թ. Մեծ Բրիտանիայի մայրաքաղաք Լոնդոնում տեղի ունեցող օլիմպիական խաղերի բացման արարողությանը պատմության մեջ առաջին անգամ պատվիրակություններն անցան իրենց ազգային դրոշների ներքո: Ֆինլանդիայի (այն ժամանակ Ռուսական կայսրության կազմի մեջ էր) հավաքականը Ռուսաստանից ֆիննական դրոշի ներքո քայլելու մերժում ստացավ: Ուստի, որպես բողոքի նշան, նա քայլեց առանց դրոշի: Հատկանշական է, որ ֆին մարզիկները նվաճեցին հինգ մեդալ, իսկ Ռուսական կայսրության թիմը` միայն երեք:
1920 թ. օլիմպիական խաղերը տեղի են ունենում Բելգիայում, Անտվերպեն քաղաքում: Այս խաղերը սկսվեցին Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից երկու տարի անց: Խաղերին մասնակցում էր 29 պետություն, կազմակերպիչները հրավեր չէին ուղարկել այն երկրներին, որոնք պարտվել էին պատերազմում` Գերմանիային, Ավստրիային, Բուլղարիային, Հունգարիային և Թուրքիային:
Անտվերպենում տեղի ունեցած խաղերի բացման արարողության ժամանակ առաջին անգամ ներկայացվեցին օլիմպիական խաղերի դրոշը և երդումը: Մեկնաբաններից շատերի բացատրության համաձայն, օլիմպիական խաղերը խորհրդանշող դրոշի հինգ միահյուսված բազմերանգ օղակները հինգ մայրցամաքների միասնականության խորհրդանիշ են, իսկ մի խումբ մեկնաբաններ գտնում են, որ այն պատկերում է աշխարհի բոլոր պետությունների դրոշների գույները: Իսկ օլիմպիական խաղերի երդման տեքստն էր. «Ողջ մարզիկների անունից ես խոստանում եմ, որ մենք կմասնակցենք այս օլիմպիական խաղերին` հարգելով ու պահպանելով կանոնները, որոնց ներքո դրանք անցկացվում են, իսկական մարզական ոգով, ի փառս սպորտի և հանուն մեր թիմերի պատվի»: 1906 թվականին Աթենքում կայացել են Օլիմպիական հավելյալ խաղեր՝ ի պատիվ խաղերի վերաբացման 10-ամյակին:
1928 թ. խաղերը կազմակերպվում են Նիդեռլանդներում, Ամստերդամ քաղաքում: Գերմանիան՝ որպես Առաջին համաշխարհային պատերազմի մեղավոր, 10-ամյա փորձաշրջան անցնելուց հետո օլիմպիական խաղերին մասնակցելու հրավեր է ստանում: Ուշագրավ է, որ Ավստրիան ավելի փոքր պատիժ էր ստացել. նա բաց թողեց միայն 1920 թ. խաղերը: Նման խտրականության պատճառը մերկ քաղաքականությունն էր. 1924թ. օլիմպիադան անցկացվեց Փարիզում, և Ֆրանսիան օգտագործեց իր ողջ ազդեցությունը Միջազգային օլիմպիական կոմիտեում (ՄՕԿ), որպեսզի խափանի գլխավոր ախոյանի` Գերմանիայի հրավերը: Ամստերդամում Գերմանիան ստացած մեդալների քանակով գրավեց երկրորդ տեղը: 1936 թվականին Օլիմպիական խաղերը բացել է Ադոլֆ Հիտլերը: Ժամանակակից առաջին խաղերը պետք է կայանային 1900 թվականին Փարիզում: Ամառային և ձմեռային խաղերի որոշումն ընդունվել է 1986 թվականին:1890 թվականի հունվարի 4-ին ԱՄՆ նախագահ Ջիմմի Քարթերը հայտարարեց Մոսկվայում օլիմպիական խաղերի բոյկոտի մասին՝ կապված Աֆղանստան ռուսական զորքերի մուտքի հետ: Դա թույլ տվեց հավասարաչափ բաշխել աշխատանքը, ծախսերն ու խաղերի հանդեպ հետաքրքրությունը չորս տարվա ընթացքում:Այդ որոշումը կայացվել էր դեռևս 1894 թվականին, սակայն կազմակերպիչներն այդքան երկար չսպասեցին և որոշեցին անցկացնել խաղերը 1896 թվականին իրենց պատմական հայրենիքում: Արդյունքում Օլիմպիական խաղերի պաշտոնական լեզուն դարձավ ֆրանսերենը, իսկ խաղերին մասնակցեց ավելի քիչ թվով մարզիկ: Նույն բոյկոտի պատճառով Ռուսաստանում կասեցվեց Ամերիկա ամսագրի տպագրությունը, որը նվիրված էր օլիմպիական խաղերում ամերիկյան թիմին:
Յուրաքանչուր Օլիմպիական խաղերի բացումից մի քանի շաբաթ առաջ հունական Օլիմպիա քաղաքում մեկնարկում է վառվող ջահի փոխանցավազքը (էստաֆետ): Այդ ջահը օդանավերով ու գնացքներով, ավտոմեքենաներով, մոտոցիկլներով ու հեծանիվներով իր երկարատև
ճամփորդությունն է սկսում դեպի օլիմպիական մարզադաշտ: Ճանապարհորդության վերջում ջահը վազքով միմյանց են փոխանցում տարբեր աշխարհամասերի ու երկրների մարզիկներ, և դեպի մարզադաշտում տեղադրված վիթխարի աշտանակը տանող աստիճաններով բարձրանալով՝ նշանավոր մարզիկներից մեկը վառում է օլիմպիական կրակը, որը շարունակում է բոցկլտալ մինչև խաղերի ավարտը:
2008 թ-ի օգոստոսին Չինաստանի մայրաքաղաք Պեկինում տեղի ունեցան XXIX օլիմպիական խաղերը, որոնց մասնակցում էր նաև Հայաստանի օլիմպիական հավաքականը: Հայ մարզիկները նվաճեցին 6 բրոնզե մեդալներ:
Նոր ժամանակներում հայ մարզիկներից օլիմպիական չեմպիոններ են դարձել մարմնամարզիկներ Հ. Շահինյանը (1952 թ.), Ա. Ազարյանը (1956 թ.), Է. Ազարյանը (1980 թ.), բռնցքամարտիկ Վ. Ենգիբարյանը (1956 թ.), ծանրամարտիկներ Յու. Վարդանյանը (1980 թ.), Օ. Միրզոյանը (1980 թ.), Ի. Միլիտոսյանը (1992 թ.), ըմբիշներ Լ. Ջուլֆալակյանը (1988 թ.), Մ. Իսկանդարյանը (1992 թ.), հրաձիգ Հ. Պետիկյանը (1992 թ.), ըմբիշ Ա. Նազարյանը (1996թ.):
Օլիմպիական մեդալի տրամագիծը կազմում է 85 մմ, իսկ հաստությունը` 7 մմ է: Այն կշռում է 375-400 գրամ և Օլիմպիական խաղերի պատմության ընթացքում ամենածանրն է: 30 օլիմպիական կառույցներում նախատեսված 302 պարգևատրման արարողությունների համար պատրաստվել է 2100 մեդալ:Մեդալի մի կողմում պատկերված է լինելու Օլիմպիական խաղերի խորհրդանշանը, իսկ մյուսում`հաղթանակի աստվածուհի Նիկան և Թեմզա գետը: Մեդալների համար անհրաժեշտ մետաղը Անգլիա է ներկրվել Մոնղոլիայից: Դրանց դիզայնով զբաղվել է Դեվիս Ուոտկինսը:
Օլիմպիական խաղերի խորհրդանիշը կազմված է 4 մասերից, որոնք նման են բազմանկյան և խորհրդանշում են Օլիմպիական խաղերի անցկացման տարեթիվը` «2», «0», «1», «2»: Մասերից մեկը ներառում է «London» բառը, իսկ մյուսը պատկերում է Օլիմպիական օղակները: Խաղերի խորհրդանիշը, որն արժեցել է 400 հազար ֆունտ ստերլինգ, մշակել է Wolff Olins ընկերությունը:
Ժամանակակից Օլիմպիական խաղերի մտահղացման հեղինակը ֆրանսիացի Պիեռ դե Կուբերտենն է, ով, ներշնչվելով օլիմպիական հնագույն խաղերով, որոշել է կենդանություն տալ այդ գեղեցիկ ավանդությանը։ Կուբերտենի ջանքերը հաջողությամբ են պսակվել 19-րդ դարի վերջին, երբ 1894թ. հիմնվել է Միջազգային օլիմպիական կոմիտեն, իսկ 2 տարի անց` 1896թ. անց են կացվել ժամանակակից առաջին օլիմպիական խաղերը։
Օլիմպիական խորհրդանշանների հեղինակը ևս Պիեռ դե Կոբերտենն է։ Իրար միահյուսված 5 օղակներից բաղկացած օլիմպիական ճերմակ դրոշը նա ստեղծել է 1912թ.։ 5 օղակները խորհրդանշում են 5 աշխարհամասերը` կապույտը` Եվրոպան, սևը` Աֆրիկան, կարմիրը` Ամերիկան, դեղինը` Ասիան, կանաչը` Ավստրալիան և Օվկիանիան։ Սակայն դրոշի հեղինակը գույների նման հստակ տարանջատում չի տվել, այն առաջացել է հետագայում։ Աֆրիկայի, Ամերիկայի և Ասիայի՝ համապատասխանաբար սև, կարմիր և դեղին գույները խորհրդանշում են այդ աշխարհամասերում ապրող բնիկների մաշկի գույնը, Ավստրալիայի կանաչ գույնը պայմանավորված է աշխարհամասի «Կանաչ մայրցամաք» անվամբ, իսկ Եվրոպայի կապույտ գույնը, ամենայն հավանականությամբ, պայմանավորված է Օլիմպիական խաղերի հայրենիք Հունաստանի պետական դրոշի կապույտ երանգով։ Օլիմպիական դրոշի ճերմակ երանգավորումն էլ խորհրդանշում է օլիմպիական խաղաղությունն ու ազնիվ մրցակցությունը։
Օլիմպիական դրոշն առաջին անգամ բարձրացվել է 1920թ. Բելգիայում անցկացված ամառային օլիմպիական խաղերի ժամանակ։
Պարգևատրման արարողության ժամանակ մեդալները և ծաղկեփնջերը մատուցելու են տղամարդիկ: Սա նորություն է Օլիմպիադայի համար:
Աղբյուրներ`
Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարան
Լրատվական Գործակալություն
Հայկական Հանրագիտարան
Լիբերալ բլոգ
Կարծիք`
Իմ կարծիքով օլիպիական խաղերը շատ կարևոր են մարդկանց համար, որովհետև նրանաք հնարավորություն ունեն ցույց տաուլ, արտահայտելու և հպարտանալու իրենց հմտություներով Այս խաղերը ինձ շա~տ են դուր գալիս, և ես անձամբ ամեն չորս տարին մեկ հետևում եմ այս խաղերին և շատ հետաքրքիր են: Այս խաղերը մարդկանց օգնում են դառնալ ավելի ուժեղ, գեղեցիկ կազմվածքով և լինել առողջ:
- Վերլուծել Հայկ Խաչատրյանի «Երվանդ Սակավակյաց» պատմավեպը;
- Մ.թ.ա. VII-II դարերի իրադարձությունների օրինակով ապացուցել, որ անկախության վերականգնման գործում ամենակարևորը հայրենասեր անհատի կամ անհատների կողմից ղեկավարվող ժողովրդի հետևողական պայքարն է: